LTS â" Ãu Châu Ä'ang lúng túng trong bá»'i cảnh toà n cầu hóa và trên Ä'à suy thoái, cả vá» mặt chÃnh trá», xã há»i và tôn giáo. Äó là nháºn xét của các chuyên viên quá»'c tế qua má»t cuá»c há»i thảo do Viá»n Quản trá» Kinh doanh Ãu Châu tá» chức á» Fontainebleau, Pháp. Ã"ng Hoà ng Äức Nhã, má»t bá»nh bút chÃnh trá» của Ngà y Nay hiá»n cÆ° ngụ tại vùng Chicago, Hoa Kỳ Ä'ã tham dá»± cuá»c há»i thảo trên và gá»i vá» bản tÆ°á»ng trình Ä'ặc biá»t sau Ä'ây.
FONTAINEBLEAU, Pháp, (NN) â" Hiá»n nay Ãu Châu Ä'ang trải qua má»t khủng hoảng Ä'ã ngấm ngầm trong mấy nÄm qua nhÆ°ng chÆ°a bá»c phát vì những vấn Ä'á» nhÆ° bất Ä'á»"ng vá»i Ä'á»"ng minh Hoa Kỳ vì chiến tranh Iraq, vì phÆ°Æ¡ng thức chá»'ng phong trà o khủng bá»' thế giá»i, vì chánh sách Ä'á»'i vá»i những vấn Ä'á» trá»ng Ä'ại ảnh hÆ°á»ng nhân loại nhÆ° viá»c giúp Ä'ỡ Ä'á»"ng bà o Phi Châu, viá»c bà i trừ bá»nh HIV/AIDS, há»i chứng thÆ°á»ng Ä'ược gá»i là âhâm nóng toà n cầuâ (global warming), v.v.
Trong thá»i gian gần Ä'ây sÆ¡n thủy Ãu Châu thay Ä'á»i trên bình diá»n chánh trá» và xã há»i, má»t mặt vì má»t sá»' thay Ä'á»i chánh trá» tại các quá»'c gia thà nh viên quan trá»ng của Liên hiá»p Ãu Châu nhÆ° Äức quá»'c, Pháp, Anh, và mặt khác vì hiá»n tượng Thiên Chúa giáo, tôn giáo cá» truyá»n của các quá»'c gia Ãu Châu, ngà y cà ng bỠáp lá»±c của xã há»i trần tục và ảnh hÆ°á»ng ngà y cà ng mạnh của Há»"i giáo.
Trong chuyến viếng thÄm Ãu Châu vừa qua ngÆ°á»i viết bà i có tham dá»± má»t buá»i há»i thảo vá» những xu hÆ°á»ng chánh trá», kinh tế, xã há»i và tôn giáo có thỠảnh hÆ°á»ng Ãu Châu trong những nÄm sắp Ä'ến. Há»i thảo nà y diá»
n ra tại Viá»n Quản trá» Kinh Doanh Ãu Châu (Institut Européen dâAdministration des Affaires, INSEAD) á» Fontainebleau, phÃa nam thủ Ä'ô Ba Lê. Há»i thảo nà y thu hút má»t sá»' giáo sÆ° và chuyên gia Hoa Kỳ và Ãu Châu và má»t sá»' từ à Châu nhÆ° Nháºt Bản, Trung Quá»'c và Tân Gia Ba.
Kết luáºn chung của sá»' ngÆ°á»i tham dá»± là Ãu Châu Ä'ang có vấn Ä'á» trầm trá»ng, và thay vì những Ä'á» tà i thÆ°á»ng Ä'ược bà n luáºn nhÆ° sá»± thÄng tiến của à Châu hay thách thức Hoa Kỳ, xu hÆ°á»ng thiết yếu trong tháºp niên sắp Ä'ến là sá»± suy tà n kinh tế và xáo trá»n xã há»i Ãu Châu.
Ãu Châu: con bá»nh của thế giá»i
Gần Ä'ây Tá» chức Hợp tác và Phát triá»n Kinh tế (Organization for Economic Cooperation and Development, OECD) trụ sá» tại Ba Lê, Ä'ã công bá»' kết qủa cuá»c nghiên cứu vá» phát triá»n tại các quá»'c gia mạnh trên thế giá»i. Theo nghiên cứu nà y, mặc dù 25 quá»'c gia Liên hiá»p Ãu Châu có dân sá»' lá»n hÆ¡n Hoa Kỳ - khoảng 470 triá»u ngÆ°á»i so vá»i 301 triá»u ngÆ°á»i Mỹ - tá»ng sản lượng ná»i Ä'á»a (GDP) của Liên hiá»p Ãu Châu â" Ä'ược Ä'á»nh nghÄ©a là giá trá» tÃnh bằng tiá»n cuả tất cả sản phẩm và dá»ch vụ cuá»'i cùng Ä'ược sản xuất ra trong ná»i Ä'á»a trong má»t nÄm â" chá» xấp xá» bằng GDP của Hoa Kỳ.
GDP Ä'ầu ngÆ°á»i tại Liên hiá»p Ãu Châu chá» bằng ba phần tÆ° của Hoa Kỳ; nhÆ°ng Ä'iá»u quan trá»ng hÆ¡n hết là sá»± cách biá»t giÅ©a hai GDP Ä'ầu ngừơi ngà y cà ng lá»n trong 15 nÄm qua. Nếu Ä'à nà y tiếp tục thì trong 20 nÄm nữa ngÆ°á»i dân Mỹ trung bình sẽ già u gấp hai lần ngÆ°á»i Pháp hoặc ngÆ°á»i Äức trung bình.
Thà nh viên tham gia há»i thảo tại INSEAD nghÄ© rằng sá»± kiá»n nà y có nghÄ©a là ngÆ°á»i dân Ãu Châu trung bình sẽ không có Ä'ược má»t há» thá»'ng bảo vá» sức khá»e và giáo dục tá»'t, sẽ không có khả nÄng mua những sản phẩm và dá»ch vụ và sẽ không có má»t cuá»c sá»'ng thoải mái.
Nghiên cứu của OECD còn cho thấy rằng mục tiêu của Liên hiá»p Ãu Châu tạo âmá»t kinh tế nÄng Ä'á»ng, dá»±a trên phát minh và có khả nÄng cạnh tranh hữu hiá»u và o nÄm 2010â là má»t ảo vá»ng. Má»t khi má»t và i lãnh Ä'ạo cá»' áp dụng má»t sá»' biá»n pháp Ä'á» cải cách thì hằng loạt biá»u tình và Ä'ình công là m tê liá»t các thủ Ä'ô. Ã"ng Jose Manuel Barroso, chủ tá»ch Há»i Ä'á»"ng Ãu Châu â" cÆ¡ quan hà nh pháp của Liên hiá»p Ãu Châu â" và Thủ tÆ°á»ng Angela Merkel của Äức Quá»'c Ä'ã phải thá»'i lui trong ná» lá»±c cải cách vì sá»± chá»'ng Ä'á»'i của nghiá»p Ä'oà n, sinh viên, v.v. TT Pháp Nicholas Sarkozy hiá»n nay Ä'ang tìm cách thuyết phục dân Pháp là m viá»c nhiá»u hÆ¡n 35 giá» má»i tuần và các nghiá»p Ä'oà n chấp nháºn má»t sá»' chÆ°Æ¡ng trình cải cách Ä'á» cạnh tranh hữu hiá»u trong ná»n kinh tế toà n cầu. Mặc dù TT Sarkozy rất có nhiá»t tâm, cá»ng vá»i cách quản trá» công viá»c Ä'ất nÆ°á»c má»t cách thá»±c tiá»
n hÆ¡n mấy vá» tá»ng thá»'ng tiá»n nhiá»m, nhÆ°ng triá»n vá»ng thà nh công rất mỠám.
Tình trạng cà ng bi Ä'át hÆ¡n trên bình diá»n dân sá»': trong 25 nÄm sá»' ngÆ°á»i Ãu Châu trong tuá»i là m viá»c sẽ giảm 7 phần trÄm trong khi Ä'ó sá»' ngÆ°á»i trên 65 tuá»i sẽ gia tÄng 50 phần trÄm. Má»t giải pháp cho tình trạng nà y là khuyến khÃch cao niên là m viá»c trá» lại. NhÆ°ng, tại Ãu Châu sá»' lượng những ngÆ°á»i trên 60 tuá»i tiếp tục là m viá»c chá» Ä'ược 7 phần trÄm của giá»i lao Ä'á»ng so vá»i 27 phần trÄm tại Hoa Kỳ. Má»t sá»' biá»n pháp khiêm tá»'n nhằm buá»c công nhân vá» hÆ°u trá»
hÆ¡n Ä'ã gặp rất nhiá»u chá»'ng Ä'á»'i.
Nếu Ä'á»i sá»'ng váºt chất tại Ãu Châu hiá»n nay ngà y cà ng khó khÄn thì Ä'á»i sá»'ng tinh thần cà ng biến Ä'á»ng hÆ¡n.
Ná»n tảng tôn giáo lung lay
Ãu Châu hiá»n nay Ä'ang trải qua má»t biến Ä'á»ng quan trá»ng trên bình diá»n tôn giáo, và nhiá»u giáo sÆ° và chuyên gia tại buá»i há»i thảo á» Fontainebleau cho rằng Ãu Châu Ä'ang và o ká»· nguyên háºu Thiên Chúa giáo (post Christian era), và Pháp là quá»'c gia tiến mạnh nhất trong chiá»u hÆ°á»ng nà y. Nếu các quá»'c gia Ãu Châu trÆ°á»c dây Ä'ã dá»±a trên Thiên Chúa giáo là m ná»n tảng cho triết lý chánh trá» và chánh sách cai trá» - từ Công giáo tại Pháp, Ã, Tây Ban Nha, Ä'ến những há» phái Tin Là nh tại Anh Quá»'c, Äức, Hòa Lan, Thụy Äiá»n v.v., Ä'ến giáo há»i chÃnh thá»'ng (Orthodox Church) tại Nga â" thì hiá»n nay há» phải Ä'á»'i phó vá»i sá»± kiá»n xã há»i của há» ngà y cà ng tách khá»i tôn giáo (secular) và ảnh hÆ°á»ng của Há»"i giáo ngà y cà ng mạnh.
Phần lá»n dân Ãu Châu âtinâ và o những qui tắc nhân tạo thay vì những giảng dạy tinh thần. Äá»'i vá»i há», há» thá»'ng y tế quá»'c gia, chÆ°Æ¡ng trình an sinh xã há»i quan trá»ng hÆ¡n Ä'ức tin Công giáo hay Tin Là nh trong cuá»c sá»'ng hằng ngà y.
Nếu so sánh tá»· lá» những ngÆ°á»i Ä'i nhà thá» tại Ãu Châu và Hoa Kỳ thì sá»± sai biá»t khá quan trá»ng. Tại Ãu Châu dÆ°á»i 20 phần trÄm tÃn Ä'á»" Công giáo hoặc Tin Là nh Ä'i nhà thá» trên hai lần má»i tháng, và tại má»t sá»' quá»'c gia Ãu Châu con sá»' nà y dÆ°á»i 5 phần trÄm. Tại Anh Quá»'c dÆ°á»i 8 phần trÄm tÃn Ä'á»" Ä'i nhà thá» ngà y Chủ Nháºt, và tại Ãi NhÄ© Lan, quá»'c gia chá»u ảnh hÆ°á»ng mạnh của Công giáo, chá» có 34 phần trÄm tÃn Ä'á»" Công giáo dá»± lá»
hằng tuần. Trong lúc Ä'ó, theo thá»'ng kê viá»n thÄm dò dÆ° luáºn Gallup và o cuá»'i nÄm 2006, tại Hoa Kỳ 63 phần trÄm nói rằng há» là há»i viên của má»t nhà thá» Thiên Chúa hoặc má»t giáo Ä'Æ°á»ng Do Thái, và 43 phần trÄm nói rằng há» dá»± lá»
má»i tuần hoặc hầu nhÆ° má»i tuần.
SÆ¡n thủy tôn giáo tại Ãu Châu â" không chá» Công giáo mà ká» cả các há» phái Thiên Chúa giáo khác â" thay Ä'á»i rất nhanh. Ngoà i sá»± kiá»n tÃn Ä'á»" không Ä'i nhà thá» thÆ°á»ng xuyên các giáo há»i Ãu Châu còn phải Ä'á»'i phó vá»i sá»± âkhan hiếmâ trầm trá»ng tu sÄ© Ä'á» trá» thà nh linh mục hay mục sÆ°. Tại Ãi NhÄ© Lan chá» có bá»'n tu sÄ© Ä'á» thế 100 linh mục so vá»i 10 tu sÄ© tại Hoa Kỳ và 23 tu sÄ© tại Ba Lan. Sá»± khan hiếm nà y khiến các xứ Ä'ạo Công giáo tại Ãu Châu ânháºp cảngâ linh mục từ các quá»'c gia khác, và ngà y nay tại má»t sá»' quá»'c gia Ãu Châu có nhiá»u linh mục à Châu và Phi Châu là m lá»
má»i tuần.
SÆ¡n thủy tôn giáo tại Ãu Châu cÅ©ng bá» giao Ä'á»ng vì sá»± thÄng tiến của Há»"i Giáo. Hiá»n nay Há»"i giáo là tôn giáo phát triá»n nhanh nhất tại Ãu Châu: Há»i Ä'á»"ng Ãu Châu Æ°á»c lượng rằng trong 25 quá»'c gia thà nh viên của Liên hiá»p Ãu Châu có khoảng từ 15 Ä'ến 20 triá»u tÃn Ä'á»" Há»"i giáo, và con sá»' nà y sẽ tÄng gấp Ä'ôi và o nÄm 2025. Gần Ä'ây các lãnh Ä'ạo Há»"i giáo tại Tây Ban Nha Ä'ã tranh Ä'ấu vá»i các linh mục Công giáo tại vùng Andalusia á» phÃa Nam của Tây Ban Nha Ä'á» cho há» xây nhà thá» Há»"i giáo và trung tâm xã há»i Há»"i giáo.
Äiá»u nà y là m cho ngÆ°á»i dân Tây Ban Nha quan tâm vỠý Ä'á»" của giáo há»i Há»"i giáo muá»'n tạo lại vùng mà trÆ°á»c Ä'ây há» gá»i là al-Andalus khi há» chiếm Ä'óng phÃa Nam của Tây Ban Nha trên nÄm thế ká»· trong thá»i kỳ trung cá» tại Ãu Châu â" từ thế ká»· thứ 5 Ä'ến thế ká»· thứ 15.
Quan trá»ng hÆ¡n nữa, Há»"i giáo hiá»n nay cÅ©ng thách thức ná»n tảng của Thiên Chúa giáo tại Ãu Châu. Nói má»t cách tá»ng quát tÃn Ä'á»" Há»"i giáo rất sùng tÃn và há» tin tÃnh chất thiêng liêng của lá»i giảng dạy của Thượng Ä'ế qua tiên tri Mohamed. Trong xu hÆ°á»ng ôn hòa nhất, Há»"i giáo tá» ra khinh bá» những giá trá» cấp tiến của xã há»i Tây phÆ°Æ¡ng, và trong xu hÆ°á»ng cá»±c Ä'oan, Há»"i giáo thá»±c thi khủng bá»'.
TÆ°Æ¡ng lai nà o cho Ãu Châu?
Có thá» nói rằng Ãu Châu hiá»n nay nằm trong cÆ¡n lá»'c của hai sóng thần: kinh tế và xã há»i - cả hai Ä'á»u có sức phá khó Ä'o lÆ°á»ng nhÆ°ng có ảnh hÆ°á»ng trầm trá»ng và có khả nÄng Ä'ảo lá»n tráºt tá»± chánh trá» và xã há»i của há».
Äiá»u nà y có nghÄ©a là ảnh hÆ°á»ng của Ãu Châu trên thế giá»i ngà y cà ng sa sút, nhất là trong những Ä'á»nh chế quá»'c tế nhÆ° Ngân hà ng Thế giá»i và QÅ©y Tiá»n tá» Quá»'c tế. Ngân khoản dà nh cho quá»'c phòng tại Ãu Châu qúa thấp và do Ä'ó, há» sẽ á» thế yếu trong má»i hợp tác quá»'c phòng vá»i Hoa Kỳ, hoặc sẽ không có khả nÄng phô trÆ°Æ¡ng sức mạnh quân sá»± trên thế giá»i, dù chá» Ä'á» tham gia các sứ mạng bảo vá» hòa bình của Há»i Ä'á»"ng Bảo an LHQ. Những chánh sách kinh tế gò bó và có khuynh hÆ°á»ng bảo vá» công nghiá»p quá»'c gia sẽ là m cho Ãu Châu mất khả nÄng cạnh tranh vá»i Hoa Kỳ và Trung Quá»'c.
Sá»± suy tà n của Ãu Châu sẽ Ä'em lại phân tán quyá»n lá»±c trên thế giá»i và sẽ bá»t má»t ảnh hÆ°á»ng mạnh Ä'Ỡấn Ä'á»nh những qui tắc và luáºt lá» gá»i là Ä'i Ä'Æ°á»ng trong bá»'i cảnh chánh trá» quá»'c tế. NhÆ° thế, vá» thế siêu cÆ°á»ng quá»'c của Hoa Kỳ vẫn tá»"n tại Ä'ược.
Hãy nghÄ© Ä'ến Ä'á»"ng tiá»n Mỹ kim: trong bao nhiêu nÄm nhiá»u kinh tế gia cho rằng các quá»'c gia khác sẽ giảm thiá»u mức Ä'ầu tÆ° của há» trong thá» trÆ°á»ng Mỹ kim và sẽ Ä'ầu tÆ° dần và o thá» trÆ°á»ng Euro của Ãu Châu hoặc thá» trÆ°á»ng Yen của Nháºt Bản. NhÆ°ng giá»i Ä'ầu tÆ° thế giá»i ý thức Ä'ược rằng Ä'á»"ng Euro và Ä'á»"ng Yen sẽ không vững vì hai ná»n kinh tế Ä'ó yếu từ cÄn bản. Và vì Ä'ó há» Ä'ã bất Ä'ắc dÄ© tiếp tục Ä'ầu tÆ° và o Ä'á»"ng Mỹ kim.
Ãu Châu ý thức rằng há» không cạnh tranh Ä'ược vá»i Hoa Kỳ khi há» á» trong thế ngà y cà ng suy sụp. NhÆ° má»t giáo sÆ° tại há»i thảo nói âVấn Ä'á» không phải là Ãu Châu Thiên Chúa giáo sẽ biến mất. Vấn Ä'á» là có thá» trong 100 nÄm Ãu Châu sẽ không còn nữaâ.
Ngà y 25.9.2007
Hoà ng Äức Nhã